Het landelijk gebied staat voor grote veranderingen. De natuur- en waterkwaliteit staat in Brabant onder druk en vraagt om herstel. Het watersysteem heeft een structurele herziening nodig en gaat sturend zijn voor het landgebruik. De achteruitgang van de biodiversiteit moet worden gekeerd. De landbouw is volop in transitie en zoekt nieuwe perspectieven om te kunnen blijven boeren, in evenwicht met de omgeving.  Daarnaast neemt de druk op ruimte toe voor woningbouw, recreatie en energie en heeft dit alles effect op de sociale samenhang in het gebied.

De klimaat-, natuur- en wateropgaven – maar ook de opgaven op het gebied van energie, woningbouw en sociale samenhang – maken dat het Brabantse landelijk gebied en de landbouw gaan veranderen. We willen dat het ook in de toekomst een buitengebied is waar mensen gezond en veilig kunnen wonen, werken en leven. En dus werken we aan een Brabants buitengebied waar onze bodem, ons water en onze lucht op orde zijn. Dat is van belang voor onze natuur, ons landschap, onze landbouw en onze gezondheid.

Deze transformatie van het landelijk gebied is een flinke opgave. De klimaat-, natuur-, water- en landbouwopgaven zijn nauw met elkaar verweven. Het is daarom cruciaal om samen de omslag te realiseren en met elkaar te zoeken naar slimme combinaties van oplossingen voor sterkere natuur, voldoende water met een betere kwaliteit, een goede bodem en de toekomst van de landbouw. Dit staat centraal in de zogenoemde groenblauwe gebiedsgerichte aanpak. Provincie Noord-Brabant voert regie op deze aanpak, maar werkt daarin nauw samen met partners als gemeenten, waterschappen, provincie, terreinbeherende organisaties, particuliere grondeigenaren, defensie, (agrarische) natuurverenigingen en ZLTO.

Provincie Noord-Brabant is voor gebieden, waar opgaven complex en urgent zijn, een gebiedsgerichte aanpak gestart. Dat geldt ook voor het Natura 2000-gebied Regte Heide & Riels Laag. 

Het gebied verdroogt, we zien minder dier- en plantensoorten en de bodem verarmt. Als we niets doen, wordt uiteindelijk de beschikbaarheid van schoon water, voedsel en energie onzeker en is het gebied kwetsbaarder voor bijvoorbeeld droogte en extreme regen. Daarnaast ligt er vanuit Europese en Nederlandse wetgeving de opdracht om voor Natura 2000-gebieden de natuur te herstellen en naar de toekomst duurzaam in stand te houden. 

We moeten maatregelen nemen die zorgen dat bodem, water en lucht in en rondom de Regte Heide & Riels Laag weer op orde komen. Dat is een lastige klus om voor elkaar te krijgen. We staan voor moeilijke keuzes met forse gevolgen. Daarom werken provincie, gemeenten, waterschappen, natuurorganisaties, de agrarische sector en andere betrokkenen hiervoor met elkaar aan een samenhangende, gebiedsgerichte aanpak.  Om zo bij te dragen aan een sterkere natuur, voldoende en schoon water, een goede bodem en toekomst voor de landbouw

In opdracht van de provincie hebben twee gespecialiseerde bureaus een natuurdoelanalyse (NDA) gemaakt voor Natura 2000-gebied Regte Heide & Riels Laag. De provincie heeft de natuurdoelanalyses op 1 maart 2023 voorgelegd aan de Ecologische Autoriteit. Deze toetst de kwaliteit van de analyses. Uit de natuurdoelanalyse blijkt dat de natuur in Regte Heide & Riels Laag verslechtert. Het overgrote deel van de natuur in Regte Heide & Riels Laag staat onder druk vanwege verdroging, te veel stikstofneerslag en vermesting van het grond- en oppervlaktewater. Ook heeft de natuur last van invasieve exoten, te veel recreatie en versnippering. De Ecologische Autoriteit ziet dat er al veel maatregelen zijn genomen, maar ook dat nieuwe, aanvullende maatregelen nodig zijn voor voldoende herstel van natuur.  Dat schrijft zij ook in haar advies. Lees meer op de website van de Ecologische Autoriteit.

Het Natura 2000-gebied Regte Heide & Riels Laag is gelegen tussen Goirle/Riel/A58/Alphen-Chaam/Baarle-Nassau en Ravels. Het heeft een oppervlak van ongeveer 538 ha en ligt tussen twee beekdalen namelijk, de Leij aan de westkant en de Poppelsche Leij aan de oostkant.

Het Natura 2000-gebied Regte Heide en Riels Laag staat onder druk. Er is een overschot aan stikstof, een tekort aan water en het water dat er is, is van onvoldoende kwaliteit. Ook zien we een afname van het aantal dieren- en plantensoorten.

De opgaven in en om Regte Heide & Riels Laag gaan over:

• Versnellen en intensiveren van het natuurherstel in het Natura 2000-gebied;
• Afronden NatuurNetwerk Brabant;
• Optimaliseren van de waterhuishouding en het herstel van natuurlijke kwelstromen;
• Verbeteren van de waterkwaliteit en behalen van de KaderRichtlijnWater-doelen;
• Afstemming met partners in Vlaanderen. Het grondgebruik net over de grens in Vlaanderen (landbouwgebied) is sterk van invloed op de Regte Heide;
• Perspectief voor de blijvende boeren in de overgangszones om te kunnen blijven boeren, in evenwicht met de omgeving.

In gebiedsgerichte aanpak Regte Heide & Riels Laag werken partners samen met de omgeving aan een toekomstbestendig gebied. De richtinggevende stikstofreductiedoelen, die het kabinet in juni 2022 bekend maakte als onderdeel van het Nationaal Programma Landelijk Gebied, hebben grote impact. De provincie Noord-Brabant wil via een gedegen gebiedsproces met alle betrokken partijen komen tot een duurzame situatie in het gebied. In gebiedsgerichte aanpak Regte Heide & Riels Laag komen de keuzes - die de provincie samen met alle betrokken partijen gaat maken - voor het gebied bij elkaar. Daarbij gaat het niet alleen om stikstofreductie, maar om een integrale aanpak ten behoeve van een robuust water- en bodemsysteem, het versterken van natuurgebieden, het ontwikkelen van een toekomstbestendige landbouw. Ook nemen we in de gebiedsgericht aanpak beslissingen en ideeën mee vanuit andere ‘beleidstafels’ op het gebied van onder meer economie, duurzame energievoorziening en het verbeteren van de (be)leefbaarheid.

Op dit moment is nog niet bekend wat er precies gaat veranderen. Wel is duidelijk dat niet alles overal meer kan. Na de zomer wordt een visie vastgesteld voor het hele gebied. Daarna worden maatregelen uitgewerkt.

Een aantal maatregelen wordt al uitgevoerd. Dit zijn maatregelen die al in andere trajecten zijn bedacht, welke een positieve bijdrage leveren aan het herstel en de instandhouding van de natuur. Dit zijn zogenaamde “no regret” maatregelen. De verwachting is dat in de tweede helft van 2024 en vervolgens in 2025 de visie verder wordt uitgewerkt en wordt doorvertaald in concrete maatregelen met bijbehorende financiering. Daarna kan de uitvoering plaatsvinden.

In gebiedsgerichte aanpak Regte Heide & Riels laag werken overheden zoals gemeenten, provincie en waterschappen, natuurbeheerder en natuurbeschermings- en landbouworganisaties samen. Daarbij gaat het om een combinatie van uitdagende opgaven: het versterken van natuurgebieden, het ontwikkelen van toekomstbestendige landbouw, het verbeteren van de beschikbaarheid en kwaliteit van water en de vitaliteit van de bodem, het geven van een nieuwe economische impuls, het ontwikkelen van duurzame energievoorziening, het vergroten van de (be)leefbaarheid en het bijdragen aan de stikstofreductie. Samen met de omgeving (inwoners en ondernemers) werken de genoemde gebiedspartners aan een samenhangende aanpak. Als zij daarmee stoppen dan zullen alle overheidspartijen los van elkaar hun wettelijke taken gaan uitvoeren en ieder voor zich afstemming met de andere organisaties en belanghebbenden zoeken. Dat is op zijn minst onhandig en tijdrovend, maar vooral minder integraal. Dat betekent dat mogelijkheden zoals meervoudig ruimtegebruik en het koppelen van opgaven minder zullen worden benut. De kans dat overheden dan besluiten nemen die niet helemaal goed op elkaar aansluiten, zal ook groter worden. Daar is niemand bij gebaat en het brengt een toekomstbestendig Regte Heide & Riels Laag niet dichterbij.

Provincie Noord-Brabant onderscheidt vijf fases voor de gebiedsgerichte aanpak: verkenning, visievorming, planuitwerking, realisatie, beheer (inclusief monitoring). Gebiedsgerichte aanpak Regte Heide & Riels Laag bevindt zich in de fase van visievorming. Op dit moment wordt er met de samenwerkende partners gewerkt aan een conceptvisie voor het gebied.

De gebiedsgerichte aanpak is een werkwijze waarbij op een integrale manier met relevante stakeholders in het gebied wordt gekeken wat de beleids- en gebiedsopgaven zijn, en hoe deze behaald kunnen worden. Het is daarbij van belang dat gebiedskennis wordt benut. In eerste instantie worden de overkoepelende gebiedspartners betrokken. In de fase van visievorming worden ook de directe stakeholders (agrariërs/ondernemers en bewoners) betrokken.

Betrokken partners:

• Brabants Landschap
• Brabant Water
• Waterschap Brabantse Delta
• Waterschap de Dommel
• ZLTO (incl. afdelingen ABG en Hart van Brabant)
• Gemeente Alphen-Chaam
• Gemeente Baarle-Nassau
• Gemeente Goirle
• Gemeente Tilburg
• Provincie Noord-Brabant

Deze partijen zijn al lange tijd betrokken in het gebied, weten goed wat er speelt en wat er nodig is om het gebied in zijn kracht te zetten. De onderlinge afspraken zijn vastgelegd in een intentieverklaring. Link naar intentieverklaring

De provincie Noord-Brabant is de opdrachtgever van deze gebiedsgerichte aanpak. Bestuurlijke afstemming en besluitvorming vindt plaats in een bestuurlijk overleg. Ambtelijke afstemming vindt plaats in diverse bijeenkomsten met de gebiedspartners. Daarnaast zijn er nog werkgroepen die zich bezighouden met de inhoudelijke uitwerking van een aantal thema's (zoals stikstof, hydrologie, ecologie en grond). 

Volgens de huidige planning kan na de zomer de visie worden vastgesteld. Vervolgens wordt de visie verder uitgewerkt en doorvertaald in concrete maatregelen met bijbehorende financiering. Daarna kan de uitvoering plaatsvinden.

De gebiedsgerichte aanpak is een continu proces. Als duidelijk is wat de visie is op het gebied, en welke maatregelen genomen moeten worden, kan de uitvoering starten. Daarna moet gemonitord worden of de gewenste effecten worden bereikt. Vervolgens kan er worden bijgestuurd en zo nodig extra maatregelen worden genomen.  Het is voorstelbaar dat op enig moment de gebiedsgerichte aanpak eindigt en dat dit proces wordt uitgevoerd vanuit de diverse betrokken gebiedspartijen binnen hun dagelijkse werkzaamheden.

De gebiedspartners staan open voor ontwikkelingen die aansluiten bij de opgaven waar ze in en rond de Regte Heide & Riels Laag voor staan. Heeft u een idee, vraag of opmerking? Stuur dan een e-mail naar rhrl@ggagroenblauw.nl.

De gebiedspartners staan open voor ideeën die aansluiten bij de opgaven waar ze in en rond de Regte Heide & Riels Laag voor staan. Heeft u een idee, vraag of opmerking? Stuur dan een e-mail naar rhrl@ggagroenblauw.nl. Vervolgens wordt uw inbreng bekeken en krijgt u een reactie.

Meld u aan voor de nieuwsbrief. Deze zal vanaf het voorjaar van 2024 een aantal keer per jaar verschijnen en hierin leest u meer over de recente ontwikkelingen en wanneer er momenten worden georganiseerd waarop u mee kunt praten of mee kunt denken.